Het belang van natuurlijke therapieën

Luxe , noodzaak of overdaad?
Er zijn steeds meer fysiotherapeuten, osteopaten en natuurgeneeskundig therapeuten voor paarden en er verschijnen steeds meer studies die opleiden tot therapeut voor paarden. Ook bestellen paardeneigenaren steeds meer (samengestelde) kruidensupplementen en ook dat aanbod wordt steeds groter. Waarom? Is het allemaal wel nodig? Sommige eigenaren zien er het nut niet van in. Te veel kruiden, supplementen, vitamines en massages kunnen zelfs verstorend werken. De natuurgeneeskunde zelf heeft tot uitgangspunt om eigenlijk zo min mogelijk te doen. De natuur geneest zichzelf en minimale interventie zijn uitgangspunten van de natuurgeneeskunde die reeds uit de Griekse oudheid stammen. Het betekent dat de natuur de kracht heeft om zichzelf te herstellen en hoe meer je hierin doet, hoe meer je het proces kan verstoren. Zo gaat de lichaamstemperatuur omhoog (koorts) om het immuunsysteem te stimuleren en ziekteverwekkers te doden en kunnen huidaandoeningen een poging zijn van het lichaam om zich te ontgiften. Maar hoeveel ´natuur´ heeft een paard nog over in onze wereld? Hebben onze paarden nog wel de kans zichzelf te herstellen? Welke problemen zijn er? Hoe zijn deze ontstaan en wat is  het minste wat wij kunnen doen?

Fysieke schade
Er lijkt vaak niet zoveel mis te zijn met paarden. Paarden zijn echter prooidieren en ze zullen problemen zoveel mogelijk verbergen. Wanneer een paard kreupel loopt, is daar waarschijnlijk al heel wat aan vooraf gegaan, tenzij het om een acuut ongeval gaat. Veel paarden kampen met fysieke en mentale problemen door trauma. Al op jonge leeftijd kunnen paarden beschadigd raken. Zo kan de schedel van een veulen veel schade oplopen door het worstelen met een halster aan een touw. Wanneer ze zelfs aan het halster gaan hangen, kan er enorm veel spanning op het hoofd ontstaan. Dit heeft een negatief effect op de kauwbeweging en kan ook de bloedtoevoer naar de hersenen verminderen. Dit heeft een effect op het hele systeem van het paard. Uit de praktijk blijkt dat paarden die last hebben van Cushing, insulineresistentie en/of uveïtis ook vaak een strak voorhoofd hebben en verschoven botten. Osteopathie en cranio-sacraaltherapie, in combinatie met kruiden, celzouten, bloesem en/of oliën, kunnen veel verbetering brengen in zulke gevallen. Elders in het lijf ontstaan ook vaak problemen. Slecht passende zadels en ruiters die niet in balans rijden kunnen stress, schade en stijfheid opleveren bij paarden. Ook door een val of ongeluk in bijvoorbeeld de trailer, bij hindernissen of tijdens een training kan schade en stijfheid ontstaan. Wanneer deze problemen niet op tijd aangepakt worden, zal het paard zich ongelijk gaan belasten en hiermee artrose ontwikkelen. 

Onnatuurlijk leefpatroon
Veel koliekgevallen zijn ook niet acuut maar het resultaat van een chronisch verstoorde spijsvertering. Een verstoring in de spijsvertering uit zich in maag- en darmzweren (gevoelige buik & singelnijd zijn symptomen), diarree, luchtzuigen en uiteindelijk koliek. Deze problemen zijn vaak het resultaat van te weinig ruwvoer verspreid over de dag, te veel suiker en zetmeel in het krachtvoer en te weinig mogelijkheid en motivatie tot beweging. Tekort aan beweging (en vaak ook voeding) verstoort bovendien de doorbloeding, het lymfesysteem, het zenuwstelsel en de spijsvertering van het paard. Al deze systemen zijn ingesteld op continu een beetje voer en beweging. De verstoring in de doorbloeding en het lymfesysteem kan zich uiten in vochtophopingen in bijvoorbeeld de benen, onder de kaak, onder de buik (ook bij hormonale disbalans) en in stijfheid. Ook levert het stilstaan op stal veel stress op voor paarden want het zijn sociale dieren die sociaal contact nodig hebben. Stress heeft een negatieve invloed op onder andere het hormoonstelsel, de spijsvertering en het bewegingsstelsel. Sommige paarden kunnen tot op zekere hoogte wennen aan het op stal staan maar je zult zien dat ze verbeteren in alle opzichten als je ze meer beweging en sociaal contact met soortgenoten aanbiedt. Een gebrek aan beweging (op verschillende bodemtypes) geeft ook problemen in de hoeven. Hoeven zouden eigenlijk dagelijks bijgehouden moeten worden, door een harde ondergrond met reliëf. Een vochtige stal en zachte weilanden werken niet mee aan een gezonde sterke hoef. Scheve hoefstanden kunnen leiden tot spanning in de schouders en bekken en dat heeft uitwerking op het hele paardenlijf. We zouden hierom eigenlijk elke 4 weken de hoeven moeten laten bijwerken om te voorkomen dat de hoeven een verkeerde vorm krijgen en te lang worden.

Opgebouwde gifstoffen
Ook de disbalans in organen werkt mee aan het ontwikkelen van spijsverteringsklachten, allergieën, hormonale aandoeningen en bewegingsproblemen bij paarden. Veel paarden krijgen gifstoffen binnen via voer, entingen en ontwormingen. Maar zelfs het water, de lucht en de grond kunnen toxines bevatten (bijvoorbeeld slijtstof van autobanden). Entingen bevatten het giftige kwik (in thimerosal) en soms ook mononatriumglutamaat. Deze stoffen kunnen stofwisselingsprocessen verstoren. Er zijn natuurlijke remedies die zich aan metalen binden en deze uit het lichaam kunnen verwijderen, zoals groene leem en chlorella. Ontwormingen bevatten ook schadelijke stoffen. Het is gif voor de parasieten en in lage dosering leidt het niet tot schade voor het paard zelf. De gifstoffen in ontwormingen moeten echter door de uitscheidingsorganen worden afgebroken. Wanneer het paard helemaal gezond is, zal dat goed verlopen. Als een paard al een overbelaste lever of een verstoorde spijsvertering heeft (en dat is meer regel dan uitzondering), kan een ontworming te belastend zijn en zorgen voor jeuk, spierstijfheid en/of koliek. Deze symptomen kunnen blijven of steeds terugkomen als de gezondheid van de organen niet verbeterd wordt met natuurlijke therapieën. Andere symptomen van organen in disbalans zijn stijve spieren en lichamelijke blokkades. De lever helpt met het afbreken van het melkzuur uit de spieren en het omzetten in glucose. Wanneer dit proces slecht verloopt, is er snel last van verzuring en stijve spieren. Bij leverproblemen zie je bovendien vaak blokkades in de rechterschouder en -hals. Ontgifting en ondersteuning van de lever en spijsvertering met kruiden en/of supplementen als mariadistel en artisjok kunnen ervoor zorgen dat het paard zich in vele aspecten herstelt. Beweging verbetert, de huid glanst meer en het paard zal vrolijker zijn. Ook de nieren zijn reinigende organen en zullen overbelast of beschadigd raken door gifstoffen en stress. Nierproblemen gaan vaak samen met rugpijn en angst. Wanneer de nieren langere tijd niet goed functioneren, kunnen er problemen in de gewrichten ontwikkelen en er kan oedeem ontstaan. Kruiden als guldenroede en kattensnor helpen de nieren te herstellen en diuretische kruiden als brandnetel en paardenstaart stimuleren de nieren. Ook de darmen en maag kunnen door medicijnen schade oplopen en met kruiden als heemst, aloë vera en bepaalde soorten klei kan er veel hersteld worden. Naast kruiden en supplementen helpen manuele therapieën mee aan een gezonde werking van organen. Wanneer blokkades worden verholpen, kunnen organen daar beter hun werk doen dankzij een betere doorbloeding en vrije beweging.

Een strookje natuur
Naast het aanbieden van therapieën zouden we onze dieren dagelijks toegang kunnen geven tot kruiden en hen deze zelf laten uitkiezen. Wilde dieren hebben toegang tot talrijke remedies en ze kunnen er vaak bij wanneer ze het nodig hebben. Ze gaan op zoek naar verschillende soorten klei en specifieke kruiden om zich bijvoorbeeld te ontdoen van parasieten of gifstoffen. Chimpansees slikken bladeren van de plant Aspilia in opgerolde vorm wanneer ze last hebben van hun buik en wanneer de parasietenbesmetting hoog is. Olifanten zoeken net voor de bevalling een boom op van de Boraginaceae familie om de bevalling te bespoedigen. Wilde dieren bewegen ook gedurende de dag en ze krijgen geen ‘ foute’ voeding en lekkernijen. Ze leven met de ritmes van de natuur. Er zijn tijden van schaarste en honger. Dit hoeft niet schadelijk te zijn voor de dieren, mits het niet te lang duurt en het bij het diersoort past. Vasten kan bijdragen aan ontgifting en kan het immuunsysteem verbeteren. Carnivoren kunnen langer zonder eten en herbivoren zijn meer ingesteld op continue voedselopname, al is het in de winter wat armer en minder. In de vroege lente groeien dan weer kruiden die ontgifting stimuleren en tegelijkertijd waardevolle vitamines en mineralen leveren. Gedomesticeerde dieren moeten het vaak doen met wat wij hen aanbieden, in ons ritme. Toch kunnen we manieren bedenken waarop wij dieren kunnen laten kiezen en ze een beetje toegang te geven tot de ´natuur´. Op de foto zie je een Lusitano die van de Scolymus Hispanicus eet, een distel die niet makkelijk te eten is. Deze plant is een diureticum en bevat veel vitamines en mineralen. Diuretische planten kunnen helpen tegen pijnlijke spieren en gewrichten omdat ze de nieren stimuleren het teveel aan melkzuur uit te scheiden. Dit paard is 18 jaar lang op een zeer harde wijze gereden en heeft artrose in zijn knie en het kroongewricht. Hij staat nu in een rustige kudde en hij zoekt zijn eigen kruiden uit. Soms uit de wei en soms op wandeling of buitenrit. Een wandeling is leuk voor paard en eigenaar en er bestaat tegenwoorden een app ‘pl@ntnet’ waarin je precies kan opzoeken welke kruiden je ziet. In Nederland zijn paarden vaak dol op kleefkruid, paardenbloem, weegbree en bloeiend duizendblad. Soms eten merries graag van witte dovenetel (hormoonbalans). In Spanje maakte ik een mariadistel open met verse, nog groene zaadjes erin. De zaadjes werden telkens uit mijn hand gegrist! Je kan voor je paard ook een kruidenstrook maken met bekende geneeskrachtige kruiden en het paard hier (beperkt) toegang toe geven.
Zoöfarmacognosie wordt ook gebruikt door natuurgeneeskundig therapeuten. We laten paarden, honden en vee ruiken aan etherische oliën en laten het dier kiezen wat het nodig heeft. Dieren die last hebben van hun maag kiezen vaak voor munt of gember, bange of getraumatiseerde dieren kiezen vaak voor marjolein of geranium en zo zijn er tal van keuzes mogelijk voor verschillende kwalen. Door inhalatie werken essentiële oliën ook al, met name op het zenuwstelsel en de luchtwegen. Dieren blijven daarom soms graag hangen boven een geur. Oliën zijn echter erg sterk. Meer dan 3-5 oliën aanbieden om te ruiken kan zorgen voor overprikkeling en hoofdpijn. Honden geven soms de voorkeur aan verdunde oliën of het kruid zelf om aan te ruiken. Katten kunnen zelfs hun energetische Bach bloesemremedie uitkiezen door tegen het gewenste flesje aan te gaan liggen.

Voorkomen én genezen
Natuurlijke remedies kunnen veel betekenen voor paarden maar voorkomen is nog altijd beter dan genezen. Het is daarom belangrijk om goed te kijken naar de leefomstandigheden van het paard en naar de mogelijkheden om deze omstandigheden te verbeteren. Echter hebben eigenaren hun paard vaak niet vanaf veulen en het paard kan vele eigenaren hebben gehad en het kan in verschillende landen hebben geleefd. We kennen de geschiedenis dan niet en daarin kan veel gebeurd zijn. Natuurgeneeskundige therapieën zijn bijzonder waardevol om de fysieke, mentale, emotionele en energetische gezondheid van paarden te verbeteren. Er niet te lang mee wachten, is erg belangrijk. Het op tijd behandelen van stijve en gespannen spieren met o.a. kruiden, bloesems, massage en supplementen kan bijvoorbeeld problemen zoals artrose in de gewrichten voorkomen. Gespannen spieren kunnen gewrichten uit balans trekken en dan krijg je slijtage. Soms is er onherstelbare fysieke of mentale schade. Natuurlijke therapieën kunnen in deze gevallen enorm veel verlichting bieden en voorkomen dat het erger wordt. Natuurlijke therapieën zijn naar mijn mening daarom absoluut geen luxe voor paarden in onze wereld, maar noodzaak. Het is echter wel belangrijk te weten wat je doet en dat je niet zomaar kruidenmixen door het voer van je paard gooit. Keuze, duur en dosering zijn erg belangrijk. Er zijn kruiden die niet bij dracht te gebruiken zijn en kruiden die niet goed samengaan met maagzweren. Win advies in van een veterinair natuurgeneeskundig therapeut of fytotherapeut en schrijf op welke kruiden je wanneer gebruikt hebt en welke veranderingen het gaf om het goed bij te houden. Bij bewegingsproblemen is het goed om manuele therapieën samen te laten werken met natuurlijke remedies. Deze combinatie geeft prachtige resultaten.